سونا خشک

در متون فنی گاهی از دو واژه سونا و حمام بخار استفاده میشود که منظور از سونا، سونای خشک و منظور از حمام بخار همان سونای بخار است. در سونای خشک از هوای گرم و خشک برای افزایش دمای اتاق سونا و افزایش شدت تعریق بدن انسان استفاده میشود.

تعریق یکی از مکانیزم هایی است که بدن توسط آن سموم و مواد زاید را از بدن دفع میکند.

بطورکلی هوا در هر دمایی قادر است مقدار مشخصی رطوبت را در خود نگه دارد. رطوبت در واقع بخار آب موجود در هواست. آنچه در محاورات بعنوان رطوبت مورد استفاده قرار میگیرد در واقع رطوبت نسبی است.

رطوبت نسبی عبارتست از درصد رطوبت هوا نسبت به صددرصد رطوبتی که هوا در آن دما میتواند در خود نگه دارد. میزان رطوبتی که هوا میتواند در جو نگه داری کند با دما متغیر است. هرچه هوا گرم تر باشد، رطوبت بیشتری را میتواند در خود نگه داری کند. میزان رطوبتی که هوا میتواند در خود نگهداری کند، با دما متغیر است. هرچه هوا گرمتر باشد رطوبت بیشتری را میتواند در خود نگهداری کند.

تاریخچه سونا خشک

به لحاظ تاریخی استفاده از اولین سونا به چند هزار سال قبل باز میگردد. از آن زمان تاکنون نحوه استفاده از سونا و تجهیزات مورد استفاده به این منظور تغییرات شگرفی را شاهد بوده است. از سالیان بسیار دور جوامع مختلف حمام های ویژه ای را برای افزایش تعریق مورد استفاده قرار میدادند.

برای مثال: ابتدا نحوه بهره برداری از سونا به اینصورت بوده که ابتدا سنگ ها را با استفاده از آتش تا دمای بالا گرم میکردند و سپس از آنها در اتاقک های کوچک برای تولید حرارت و افزایش تعریق استفاده میکردند.

بسیاری، زادگاه سونا به شکل امروزی را فنلاند میدانند. بطوریکه استفاده از سونا بخشی از فرهنگ مردم این کشور را تشکیل میداده و سونا  به عنوان پناهگاه امن مردم فنلاند برای رهایی از فشارهای روزانه زندگی و بازیابی احساس شادابی و طراوت روحی و جسمی مطرح بوده است. گاهی اوقات حتی از سونا برای انجام عمل جراحی سرپایی، زایمان و مانند آن نیز استفاده میکردند. چرا که به عقیده آنها فضای داخل سونا در معرض اسید تانیک کاملا استرلیزه میشد. مردم فنلاند در داخل سونا از یک دسته ترکه های درخت غان با برگ های تازه برای ضربه زدن به پوست و تحریک آن استفاده میکردند. در اوایل قرن ۱۹ میلادی سونا به شکل خانه کوچکی ار جنس الوارهای چوبی ساخته میشد. در آن زمان، سونا بصورت یک فضای بسته و بدون پنجره ساخته میشد. بجز در ورود و خروج سونا تنها دریچه ای که در این محفظه در نظر گرفته میشد دریچه کوچکی در سقف برای خروج دود بود. به این ترتیب تا زمانیکه سونا کاملا گرم شود حتی این دریچه سقفی نیز بسته بود. حرارت مورد نیاز با استفاده هیزم هایی که زیر سکوی سنگی قرار داشت تامین میشد. این کوره سنگی معمولا در وسط اتاق قرار میگرفت. البته بمنظور افزایش ضریب اطمینان در مواقع آتش سوزی احتمالی، سونا معمولا با فاصله از ساختمان های دیگر ساخته میشد تا درصورت آتش سوزی احتمالی، خطری متوجه افراد ساکن در سایر ساختمان ها نباشد.

به این ترتیب به محض رسیدن به دمای مورد نظر، آتش خاموش میشد، خاکستر ها تمیز شده و در نهایت افراد به سونا وارد میشدند. ترتیب استفاده از سونا و در معرض حرارت زیاد مینشستند. سپس از ماساژ و ضربات ملایم به پشت، بازوها و پاها برای بهبود وضعیت گردش خون استفاده میکردند. در مرحله بعد افراد بدن خود را با استفاده از آب شسته و مجددا برای استفاده از سونا آماده میشدند. به منظور افزایش دمای سونا و تولید بخار موقت، آب بر  روی سنگ های داغ ریخته  میشد. در نهایت افراد پس از نشستن در سونا حدود سی دقیقه بدن خود را با آب شستشو داده و به منزل باز میگشتند.

اتاق سونا

درحال حاضر اتاق سونا از چوب های نرم، صاف و هموار مانند سرو، صنوبر یا سکویا ساخته میشوند. اتاق سونا را میتوان بصورت سفارشی ساخت و یا آنرا بصورت پیش ساخته تهیه کرد. در انواع پیش ساخته، تمامی اجزای مورد نیاز بصورت یک مجموعه عرضه میشود و تمامی الوارهای سقف و دیوارها هر دو طرف دارای پرداخت سطح مناسب هستند. بمنظور جلوگیری از نفوذ رطوبت داخل اتاق سونای خارج، این صفحات باید عایق کاری شده و مجهز به موانع بخار باشند. در سونای پیش ساخته درست همانند جکوزی ها یا استخرهای رو زمینی پیش ساخته، تمامی تجهیزات مورد نیاز شامل گرمکن ها، سکوهای نشستن، تجهیزات کنترل کننده و غیره بصورت آماده عرضه میشود.

ابعاد اتاق سونا

ارتفاع ایده آل برای اتاق سونا تقریبا ۲٫۱۳ متر است. در نظرگرفتن این ارتفاع تضمین کننده توزیع گرمای مناسب در داخل اتاق سونا و محل حضور کاربران خواهد بود. پس از سوار شدن قاب های ساخته شده بر روی یکدیگر، ارتفاع نهایی ۲٫۱۳ متر خواهد بود. برای افزایش یا کاهش ارتفاع اتاق سونا نیز باید ارتفاع پایه ها را تغییر داد.

گرمکن سونا

مهمترین وسیله ای که عملکرد رضایت بخش سونا به آن بستگی دارد، گرمکن سونا است. بعبارت دیگر، گرمکن سونا را میتوان به هسته مرکزی سونا تشبیه کرد که درصورت نبود آن از سونا جز اتاقک چوبی چیزی باقی نخواهد ماند. بنابراین گرمکن سونا همواره باید با بیشترین دقت و از بهترین نوع انتخاب شود. درحال حاضر دو نوع اصلی گرمکن های سونا عبارتند از:

• گرمکن های معمولی نوع سنگی
• گرمکن های مادون قرمز

بنا به عقیده بسیاری از افرادی که خود را در زمینه سونا آنهم به سبک سنتی آن در کشور فنلاند صاحب نظر میدانند، تنها راه برای دستیابی به عملکرد رضایت بخش سونای خشک استفاده از گرمکن های معمولی نوع سنگی است که اتفاقا شباهت بسیار زیادی به سوناهای سنتی کشور فنلاند نیز دارند. البته گرمکن های مادون قرمز برای برخی از کاربران که صرفا خواهان یک محیط گرم و خشک با دمای متعادل تر هستند نیز مناسب است.

گرمکن های معمولی نوع سنگی

گرمکن های معمولی نوع سنگی در طرح ها و مدل های مختلفی ساخته و طراحی میشوند. در این گرمکن ها متناسب با نوع طراحی، از برق، گاز، گازوییل یا حتی چوب برای گرم کردن اتاق سونا استفاده میشود. این گرمکن ها معمولا در یک محفظه فولادی قرار گرفته و بمنظور توزیع یکنواخت گرما در تمامی نقاط اتاق سونا، بر روی دیوار یا کف نصب میشوند. با روشن شدن گرمکن بستر سنگی آن تحت تاثیر گرمای تولید شده داغ میشود. این بستر سنگی سپس بصورت غیرمستقیم و به واسطه انتقال حرارت جابجایی و تعشعی، فضای داخل سونا را گرم میکند. بطور معمول برای آنکه یک گرمکن به دمای کارکرد متداول برسد بین سی تا چهل و پنج دقیقه زمان لازم است. دمای متداول کارکرد این گرمکن ها معمولا بین ۶۰-۸۸ درجه سانتیگراد است. بمنظور حفظ ایمنی کاربران و جلوگیری از تماس بدن آنها با گرمکن، معمولا دور آن را محافظت میکنند.

یکی از مهمترین مراحل طراحی سونای خشک، انتخاب گرمکن مناسب برای آن است اکثر سازندگان بهمراه گرمکن ها بسترهای سنگی مناسبی را نیز عرضه میکنند. البته اکثرا امکان انتخاب این بسترها بصورت دلخواه نیز وجود دارد. در هرصورت بستر سنگی گرمکن های سونا باید طوری انتخاب شود که حداکثر مقاومت مکانیکی و حداکثر ظرفیت حرارتی ممکن را داشته باشد. بهترین نوع ستگ ها برای این کاربرد سنگ های آذرین یا سنگ های آتشفشانی است. سنگ های آذرین در واقع تحت تاثیر گرمایی بسیار زیاد یا در اثر سرد شدن مواد مذاب آتش فشانی شکل گرفته اند. از این گروه سنگ ها میتوان به پری دو تیت، الیوین، ولکانیت اشاره کرد.

انتخاب گرمکن سونا

انتخاب گرمکن سونا معمولا با استفاده از کاتالوگ شرکت های سازنده انجام میگیرد. بطوریکه اولین مساله ای که باید روشن شود، نوع گرمکنی است که باید در اتاق سونا مورد استفاده قرار گیرد. در مرحله دوم متناسب با حجم اتاق سونا و مراجعه یه کاتلوگ شرکت سازنده گرمکن مناسبی که قابلیت تامین گرمای مورد نظر را دارد انتخاب شود.

گرمکن های مادون قرمز

گرمکن های مادون قرمز اولین بار در دهه هفتاد قرن بیستم در تجهیزات جوجه کشی مورد استفاده قرار گرفته شد. این نوع گرمکن ها معمولا بر روی دیوارها یا زیر محل نشستن کاربران نصب میشوند. در حالیکه بخش عمده انتقال حرارت در سوناهای مجهز به گرمکن معمولی به شیوه تشعشع و جابجایی انجام میگیرد. در گرمکن های مادون قرمز ای تشعشع است که نقش اصلی را ایفا میکند. بطوریکه گرما از این گرمکن ها مستقیما به بدن کاربران منتقل میشود. زمان مورد نیاز برای گرم شدن گرمکن های مادون قرمز معمولا بین ۵ تا ده دقیقه است.

دمای کارکرد این گرمکن ها نیز بین ۴۳-۶۶ درجه سانتیگراد است. بعنوان یک قاعده سرانگشتی (به ازای هر متر مکعب از فضای داخل اتاق سونا، توان الکتریکی گرمکن مادون قرمز باید ۶۰۰ وات (به ازای هر فوت مکعب از فضای داخل اتاق سونا، ۱۷ وات) درنظر گرفته شود. حجم اتاق سونا نیز اغلب اوقات یک مکعب مستطیل است که از ضرب طول در عرض و ارتفاع آن در یکدیگر به دست می آید:

Vl=L*W*H

که در این رابطه Vl حجم و W،L و H به ترتیب طول، عرض و ارتفاع اتاق سونا خواهند بود. در سیستم های متریک واحد طول متر و واحد حجم متر مکعب و برای سیستم واحدهای انگلیسی نیز واحد طول فوت و واحد حجم فوت مکعب است.

تجهیزات کنترل کننده

تجهیزات کنترل کننده مورد استفاده در سونای خشک دقیقا مانند تایمر ها عمل میکنند و در انواع الکتریکی و مکانیکی موجود هستند. با استفاده از این تجهیزات است که میتوان زمان روشن شدن گرمکن سونا و تنظیم مدت زمان کارکرد آنرا مشخص کرد. اکثر گرمکن های سونا مجهز به ترموستاتی هستند که با استفاده از آن میتوان دمای داخل را تنظیم کرد. البته به این منظور امکان استفاده از کنترل کننده های دیجیتال نیز وجود دارد که دمای واقعی داخل اتاق سونا را نشان میدهند. درصورت استفاده از کنترل کننده های مکانیکی که امکان مشاهده دمای واقعی در آنها وجود ندارد باید یک دماسنج در داخل اتاق سونا نصب شود.

در صورتیکه اتاق سونا مجهز به تاسیسات روشنایی داخلی نیز باشد میتوان در تابلو برق مربوط کنترل کننده های مختلفی را برای قطع و وصل جریان تاسیسات روشنایی نمایش زمان و کنترل عملکرد گرمکن در نظر گرفت.

در سونای خشک استفاده از حباب های کهربایی نور مطبوع تری را در فضای داخل سونا ایجاد میکند. برخی از سازندگان کنترل کننده های مرتبط با گرمکن را دقیقا بر روی آن نصب میکنند. ضمن آنکه سایر کنترل کننده های کمکی اغلب خارج از اتاق سونا تعبیه میشود. اغلب اوقات این کنترل کننده ها در رنگ های متنوعی عرضه میشود که به این ترتیب میتوان آنها را به نوعی در داخل سونا بدون آنکه جلب توجه کنند جذب کند.

محل نشستن

اتاق سونا معمولا با دو ردیف سکو برای نشستن ساخته میشود که یک ردیف در ارتفاع بالاتر و یک ردیف در ارتفاع پایین تر قرار میگیرد. مردم فنلاند از زمانهای قدیم به سکوهای بالای اتاق laude میگفتند که اشاره به ارتفاع بالا تر دارد. این سکوها بمنظور جلوگیری از حداکثر گرمای تولید شده در اتاق سونا در نظر گرفته میشود. چراکه هوای گرم سبک تر بوده و به واسطه جابجایی آزاد به سمت بالا حرکت نموده و جای آنرا هوای با دمای پایین تر میگیرد. سکوهای پایین تر نیز در درجه اول بمنظور فراهم آوردن امکان نشستن بر روی سکوهای فوقانی در نظر گرفته میشود. ضمن آنکه افرادی که تحمل دمای بالاتر را ندارند نیز میتوانند از سکوهای ردیف اول که در معرض گرمای کمتری است استفاده کنند. طراحی سکوهای اتاق سونا باید طوری انجام گیرد که امکان استفاده  افراد مختلف با فیزیک بدن مختلف از آنها وجود داشته باشد.

بعنوان یک راهکار، عرض سکوهای فوقانی حداقل باید ۵۰ سانتیمتر و عزض سکوهای پایینی حداقل باید ۴۰ سانتیمتر در نظر گرفته شود.

نکته ظریف دیگری که بهتر است دز طراحی این سکوها رعایت شود آنست که حتی الامکان نباید سکوها طوری یکدیگر را قطع کنند که گوشه های تیز در داخل اتاق سونا  ایجاد شود. چرا که در اینصورت تعداد افرادی که بطور همزمان قادر به استفاده از سونا هستند کاهش می یابد. بنابراین با کمی ذوق و سلیقه میتوان از ایجاد زوایای نود درجه با نقاط کور که امکان نشستن افراد در آنها وجود ندارد جلوگیری کرد.

بطور معمول برای آنکه کاربران در داخل اتاق سونا براحتی بنشینند طول سکوهای نشستن حداقل باید ۱٫۸ متر درنظر گرفته شود. البته بمنظور افزایش راحتی کاربران میتوان محل قرار گیری پا یا سر را نیز در داخل اتاق سونا درنظر گرفت. همچنین ساخت سکو ها، نحوه میخکوبی و متصل کردن آنها به یکدیگر باید به اندازه ای ظریف و دقیق اجرا شود که ناراحتی برای کاربران ایجاد نکند.

سایر تجهیزات

در چند دهه گذشته گرایش مردم به استفاده از سونا افزایش چشمگیری داشته است. به همین جهت سازندگان تجهیزات سونا بمنظور ترغیب کردن افراد بیشتر به این سمت روزبروز امکانات بیشتری را عرضه میکنند. برای مثال، برخی از سازندگان بمنظور خارج کردن اتاق سونا از حالت محبوس اقدام به نصب درها و پنجره های شیشه ای در آن میکنند.

بکارگیری تاسیسات روشنایی مختلف و سیستم های صوتی و تصویری در داخل اتاق سونا یکی دیگر از راهکارهای مورد استفاده توسط این شرکت ها بوده است. البته تجهیزاتی مانند ساعت شنی، دماسنج ها، رطوبت سنج ها، تایمرها، سطل های چوبی، مواد خوشبو کننده، آویز حوله، زیرپایی، برس بدن مانند آن نیز برای راحتی هرچه بیشتر کاربران در داخل اتاق سونا درنظر گرفته میشود.

ملاحظات طراحی

برای طراحی اتاق سونا باید ملاحظات مختلفی درنظر گرفته شود:

• محل قرارگیری سونا از جمله ملاحظاتی است که باید در هنگام طراحی مورد توجه قرار گیرد. اتاق سونا را میتوان در هر نقطه ای از داخل یا خارج ساختمان که کف آن مقاومت مقاومت بالایی در برابر نفوذ آب را داشته و ملاحظات ایمنی تجهیزات الکتریکی که در آن رعایت شده باشد اجرا کرد. اتاق سونا را میتوان مستقیما بر روی کف بتنی یا چوبی اجرا کرد. در هرصورت سطح زیرینی که اتاق سونا بر روی آن اجرا میشود باید ضد آب بوده، براحتی تمیز شود و در معرض آب و رطوبت آسیب نبیند.
• درکنار سونا معمولا باید امکانات دیگری مانند دوش و اتاق رختکن را نیز درنظر گرفت. درنظر گرفتن اتاق رختکن بویژه در مواردی مفید است که سونا در فضای باز قرار دارد. به این ترتیب با خروج کاربران از محیط گرم داخل سونا، تا حد زیادی از ایجاد شوک حرارتی به بدن جلوگیری میشود.
• برای سونای خشک معمولا نیازی به درنظر گرفتن دریچه کف شوی نیست. چرا که بخش عمده آبی که به روی سنگ های گرمکن ریخته میشود بلافاصله تبدیل به بخار میشود. البته به این منظور حتما باید از آب آشامیدنی استفاده شود. آب استخر یا جکوزی به دلیل مواد شیمیایی موجود در آب معمولا بسیار خورنده است، ضمن آنکه بخارشدن آن موجب تولید بخارات شیمیایی مختلفی میشود که تنفس آنها سلامت شناگران را به خطر می اندازد. بنابراین در کمتر مواردی نیاز به دریچه کفشوی وجود خواهد داشت. آبی که از بدن شناگران به کف میریزد نیز معمولا در گرمای زیاد اتاق سونا فورا تبخیر میشود. اما در هرصورت بمنظور تخلیه این آب میتوان سیستم لوله کشی و دریچه تخلیه مناسب را نیز درنظر گرفت.
• مساله دیگری که در هنگام طراحی اتاق سونا مطرح میشود شکل کلی آن است. اغلب اوقات اتاق سونا به شکل مستطیل یا مربع ساخته میشوند. البته چنان که گفتیم معمولا برای آن که امکان استفاده بهینه از تمام فضای داخل اتاق سونا وجود داشته باشد، بجای گوشه های نود درجه و تیز میتوان از لبه های خمیده و منحنی شکل استفاده کرد. ضمن آنکه ساخت اتاق سونا به شکل های نامنظم گاهی اوقات فضای مرده زیادی را ایجاد میکند که موجب کاهش ظرفیت آن میشود.

ابعاد اتاق سونا چقدر باید باشد؟ اولین نکته ای که در این زمینه باید رعایت شود آنست که بمنظور دستیابی به حداکثر گرمایش ممکن در داخل اتاق سونا ابعاد آن باید حتی الامکان کوچک انتخاب شود. در عین حال باید فضای کافی برای نشستن یا حتی دراز کشیدن کاربران وجود داشته باشد. بعنوان یک قاعده سر انگشتی به ازای هر نفر باید یک فضای ۶۰ سانتی متری بر روی سکو ها درنظر گرفته شود. برای آنکه امکان دراز کشیدن کاربران نیز وجود داشته باشد طول سکو باید به ازای هر نفر ۱٫۸ متر باشد.

• از آنجا که هوای گرم به دلیل سبک تر بودن رو به بالا حرکت میکند ارتفاع اتاق سونا نباید بیش از حد زیاد باشد. بلکه ارتفاع تقریبی ۲٫۱ متر تقریبا تمامی افراد قادر خواهند بود براحتی به آن وارد و خارج شوند.
• بهتر است اتاق سونا بجای چوب های سخت از چوب های نرم ساخته شود. چوب های سخت، در معرض گرما زودتر آب شده و ترد و شکننده میشوند. در مقابل، برخی از چوب های نرم در برابر حرارت بوهای خوشایندی از خود منتشر میکنند.

بهترین گزینه برای انتخاب اتاق سونای خشک چوب درخت سرو و صنوبر است. البته به این منظور میتوان از گزینه های دیگری مانند سکویا، کاج یا درختان دیگر استفاده کرد. ضمن آنکه استفاده از تخته های چند لایه، روکش های چوب، پوسته درختان نیز برای این کابرد توصیه نمیشود. در هرصورت صرف نظر از نوع چوب مورد استفاده برای ساخت اتاق سونا محتوی رطوبت آن نباید بیش از ده درصد باشد. رطوبت های بیشتر امکان بروز مشکلاتی مانند پیچ خوردن و جمع شدن آنها را افزایش میدهد. استفاده از چوب ها و تخته های با گره که گرمای زیادی را در خود نگه میدارند و موجب سوختگی پوست کاربران میشوند نیز به هیچ وجه توصیه نمیشود.

• اگرچه درصورت بکارگیری درها و پنجره های شیشه ای اتاق سونا به خوبی اتاق های تمام چوبی گرم نمیشود، گاهی اوقات برای افزایش جلوه ظاهری آن میتوان از یک یا دو پنجره نیز استفاده کرد. رعایت این نکته بویژه در اتاق های سونا ی کوچک میتواند راهگشا باشد. چراکه در این مواد به دلیل ابعاد محدود اتاق سونا قرار گرفتن کاربر در یک اتاق محبوس که هیچ راهی به بیرون ندارد چندان خوشایند نیست.
• در هنگام ساخت سکوها و دیوارها نیز باید دقت شود که هیچ نوک میخ یا پیچی بیرون نمانده باشد. درغیر اینصورت علاوه بر احتمال خراشیده شدن پوست کاربران احتمال سوختگی بدن آنها در اثر داغ شدن میخ ها بسیار زیاد است.
• مساله دیگری که در ساخت سونا مطرح میشود، عمودی یا افقی بودن تخته های چوبی است. در بسیاری از سوناهای پیش ساخته این تخته ها بصورت عمودی از کف تا سقف قرار میگیرند. البته افقی یا عمدی بودن آنها بیشتر بنظر کارفرما بستگی دارد. البته درصورت استفاده از آرایش افقی میتوان از چوب های کوتاهتر باقی مانده از سایر قسمت نیز در چند ردیف کنار هم استفاده کرد. البته اجرای ساختار عمودی با مشکلاتی نیز همراه است برای این کار باید در فواصل تقریبا ۳۰ سانتیمتر قاب های ۴″*۲″ از نوارهای نگه دارنده افقی استفاده کرد بطوریکه امکان اتصال تخته ها به یکدیگر وجود داشته باشد.
• در سونا باید رو به بیرون باز شود و نباید مجهز به قفل ها یا سایر تجهیزات باشند. بعنوان یک راه حل مناسب میتوان از چفت غلتکی استفاده کرد که با فشار دادن در براحتی میتوان آنرا باز و بسته کرد. متناسب با نیاز مجموعه میتوان لولای در را سمت راست یا چپ در نظر گرفت.
• تاسیسات روشنایی و الکتریکی در اتاق سونا موجب افزایش قابلیت ها و جذابیت های آن برای کاربران میشود. ولی این تجهیزات باید تماما از نوع ضدآب بوده و با رعایت ملاحظات ایمنی نصب شوند.
• تاسیسات روشنایی نیز باید دور از سکوها قرار گیرند بطوریکه امکان تداخل آنها با کاربران وجود نداشته باشد.

مزایای سونا خشک

برخی از تحقیقات حاکی از آنست که تعریق درمانی یکی از روش های کارآمد برای بهبود وضعیت روحی و روانی مناسب است. ترکیبی از تعریق زیاد، استراحت و سپس سرد شدن بدن، علاوه بر تحریک سیستم گردش خون، درد و کوفتگی عضلات و تنش های عصبی را کاهش میدهد. برخی دیگر از مزایای سونا به شرح زیر است:

• آرامش بخش بودن و راحتی عضلات
• کاهش اضطراب
• کاهش درد مفاصل
• بهبود گرفتگی بینی و گلو
• شادابی و طراوت پوست
• بهبود وضضعیت خواب شبانه
• رایحه درمانی

مزایای رایحه درمانی به ویژه در صورت استفاده از سونا بهمراه مواد معطر مانند عصاره اکالیپتوس بیش از پیش نمایان میشود. البته معمولا این عصاره ها پیش از پاشیدن بر روی سنگ گرمکن باید کمی با آب رقیق شوند که در این مورد بهتر است طبق توصیه شرکت عرضه کننده مورد استفاده قرار گیرد.

مراحل آماده سازی سونای خشک

پیش از شروع بکار سونا باید گام های مختلفی دنبال شود. مراحلی که باید برای آماده سازی و بهره داری از سونای خشک دنبال شود عبارتند از:

1. تمیز کردن فضای داخل سونا
2. آماده سازی سنگ های گرمکن
3. روشن کردن گرمکن
4. فراوری چوب های داخل اتاق سونا

اولین مرحله آماده سازی سونا تمیزکردن داخل اتاق و تمامی اجزای آن است. بمنظور تمیزکردن گرد و غبار میتوان از یک پارچه نمدار استفاده کرد. در مرحله دوم باید تمامی سنگ های گرمکن را تمیز و آنها را کاملا خشک کرد.

توجه داشته باشید که اگر سنگ های گرمکن بیش از حد به یکدیگر فشرده باشند، جریان هوا بین آنها محدود میشود که در این وضعیت احتمال گرم شدن بیش از حد گرمکن بواسطه نبود راه فرار برای گرمای تولید شده افزایش می یابد و در این وضعیت نه تنها سونا به خوبی گرم نمیشود بلکه احتمال فعال شدن کلید حد بالا نیز بسیار زیاد خواهد بود. درصورت بروز این مشکل باید تا زمان سرد شدن گرمکن و سنگ ها صبر نموده و سپس آنها مجددا در وضعیت مناسبی قرار داد.

در مرحله سوم باید گرمکن را برای مدت زمان تقریبا بیست دقیقه روشن کرد. بمنظور فراوری چوب ها گرمکن باید برای مدت زمان یک ساعت در حداکثر دمای ممکن من بسته بودن در ورودی سونا گرم شود. در این دوره زمانی هیچکس نباید از سونا استفاده کند، پس از گذشت یک ساعت؛ ۱ لیتر آب را یه آرامی بر روی سنگ ها باید به آرامی انجام گیرد تا تمام آب بمحض برخورد سنگ بخار شود و بر روی زمین نریزد. البته گاهی اوقات ممکن است بعضی از سنگ ها در این مرحله به دلیل سرد و گرم شدن ناگهانی ترک برداشته یا خرد شوند که در اینصورت باید آنها را تعویض کرد.

استفاده از سونا

نکته ای که در ابتدا باید مورد اشاره قرار گیرد آنست که اگرچه مراحل توصیه شده ای برای استفاده کاربران از سونا پیشنهاد میشود، ولی این مراحل به هیچ وجه یک الزام بی قید و شرط نیست. بلکه هر فرد متناسب با فیزیک بدن خود و شرایط موجود میتواند بهترین تصمیم را برای استفاده هر چه بهتر از سونا بگیرد. تنها تفاوتی که بین سوناهای مجهز به گرمکن معمولی و گرمکن مادون قرمز وجود دارد آن است که با استفاده از گرمکن های مادون قرمز نمیتوان بخار تولید کرد.

• پیش از ورود به اتاق سونا جواهر آلات، لنزهای طبی، عینک ساعت خود را از خود جدا کنید و بمنظور پاک کردن چربی، کرم ها، مواد آرایشی و بهداشتی از روی پوست خود دوش بگیرید.
• پس از ورود به سونا چند دقیقه ای بر روی سکوهای پایین بنشینید تا بدن شما کاملا گرم شده و منافذ پوست شما باز شود. در ابتدا ممکن است هوای داخل سونا بسیار خشک و سوزان بنظر بیاید در چنین مواقعی با پاشیدن کمی آب بر روی سنگ گرمکن میتوان رطوبت هوا را کمی متعادل کرد. با ریختن آب بروی سنگ ها و تولید بخار هوای داخل سونا کمی گرم تر بنظر میرسد ولی از خشکی آن کاسته میشود.
• توجه داشته باشید که درصورت استفاده از گرمکن های مادون قرمز نمیتوان به این شیوه عمل کرد. حتی در سونای خشک نیز باید رطوبت کافی در فضای داخل سونا وجود داشته باشد در غیر اینصورت هوای گرم و خشک موجب صدمه دیدن ریه پوست و چشم خواهد شد. بنابراین تنظیم رطوبت نسبی هوا در سونای خشک از طریق آبی که بر روی سنگ های داغ ریخته میشود صورت میپذیرد.
• پس از ورود به سونا چند دقیقه ای برروی سکوهای پایین بنشینید تا بدن شما کاملا گرم شده و منافذ پوست شما باز شود.
• درون سونا میتوانید حرکات کششی ملایم و کوتاهی نیز انجام دهید. توجه داشته باشید انجام عمل ورزشی در داخل سونا به دلیل فشار آوردن به قلب اصلا توصیه نمیشود.
• در سونای خشک معمولا دمای ۸۰ درجه سانتیگراد برای کودکان تازه کار مناسب است البته درصورت لزوم میتوان دما را باز هم افزایش داد. البته این دما در صورتی قابل حصول خواهد بود که از گرمکن های معمولی استفاده شود. چرا که دمای کارکرد گرمکن های مادون قرمزکمی پایین تر است. در صورتیکه تمایل دارید در معرض گرمای بیشتری باشید میتوانید از سکوهای ردیف بالا استفاده کنید.
• پس از گذشت ۱۰ الی ۲۰ دقیقه اگر احساس گرمای بیش از حد کردید از سونا خارج شوید و دوش بگیرید. به این منظور میتوان مدتی شنا کرد یا حتی از حوضچه آبسرد استفاده کرد. البته افرادی که دچار ناراحتی های قلبی یا تنفسی هستند باید از ایجاد شوک شدید دمایی به بدن خودداری کنند برای کاهش دمای بدن و جبران آب از دست رفته میتوان از انواع نوشیدنی های خنک استفاده کرد.
• در هر جلسه سونای بیست دقیقه ای بدن تقریبا یک لیتر آب از دست میدهد. بنابراین پس از سونا آب و یا آبمیوه خنک بنوشید تا آب از دست رفته بدنتان جبران شود. تصور غلطی که در ذهن بعضی وجود دارد آنست که استفاده از سونا صرفا برای کاهش وزن است. در حالیکه چنین مسائل هایی به کلی غلط است. زیرا با سونا بطور موقت با دفع مایعات وزن بدن کاهش می یابد. اما مساله ای به کلی غلط است زیرا در سونا بطور موقت با دفع مایعات وزن بدن کاهش می یابد. اما با مصرف آب و نوشیدنی های دیگر به سرعت به حالت اولیه خود بر میگردد. البته نشستن افراد در سونا در مقایسه با نشستن در محیطی معمولی مقدار کالری مصرفی بدن را افزایش میدهد. بطور کلی هر جلسه سونای بیست الی سی دقیقه ای باعث سوخت ۳۰۰ تا ۵۰۰ کالری میشود. با این وجود استفاده از سونا بیشتر برای افزایش تعریق و دفع سموم بدن است.
• پس از سرد شدن بدن دوباره به سونا بازگردید. در این مرحله پس از گرم شدن دوباره بدن میتوان برای بهبود وضعیت گردش خون بدن را ماساژ داد. پس از این مرحله درصورت احساس گرمای بیش از حد از سونا خارج شده و دوش بگیرید. فرایند سرد و گرم کردن بدن را میتوانید تا جاییکه تمایل دارید ادامه دهید. البته توصیه اکثر پزشکان و متخصصان آن است که در هر جلسه بیش از سه تا چهار بار مراحل گرم کردن، سرد کردن و استراحت را تکرار نکنید. ولی معمولا اکثر افراد با دو یا سه بار تکرار مراحل فوق به نتیجه مطلوب میرسند.
• در مرحله آخر پیش از آنکه دوش گرفته و لباس های خود را به تن کنید به اندازه کافی صبر کنید تا گرما از بدن خارج شود. چرا که در غیر اینصورت حتی پس از لباس پوشیدن نیز عرق کردن شما ادامه پیدا خواهد کرد. پوست برخی افراد پس از استفاده از سونا خشک میشود که در چنین مواردی میتوان از کرم های مرطوب کننده پوست استفاده کرد.

باید ها و نباید ها درباره سونا خشک

باوجود تمامی مزایایی که استفاده از سونا خشک بهمراه دارد عدم رعایت برخی نکات با استفاده از افرادی که با بیماری های خاص دست به گریبانند میتواند موجب بدتر شدن اوضاع شود. علاوه بر آن برخی نکات ایمنی نیز باید در هنگام استفاده از سونا رعایت شود که در ادامه این بخش به آنها اشاره میکنیم:

• تابلو برق اصلی اتاق سونا باید در محلی خشک و دور از قسمت داخلی آن نصب شود. سیم کشی تجهیزات الکتریکی تنها باید توسط افراد مجرب انجام گیرد تمامی تجهیزات الکتریکی معیوب نیز باید بلافاصله تعویض شود. در صورتیکه سونا در مکان های مرطوب استخر قرار گرفته باشد تمامی تجهیزات الکتریکی باید مجهز به رله عیب اتصال زمین باشند البته نصب و راه اندازی تمامی تجهیزات الکتریکی باید بر مبنای معیارها و ضوابط کدها و آیین های محلی انجام گیرد.
• پیش از تنظیم تجهیزات الکتریکی سونا حتما دست های خود را خشک کنید.
• در هنگام رعد و برق از سوناهایی که در فضای باز ساخته شده استفاده نکنید.
• دور تا دور گرمکن سونا باید با نرده های محافظ یا موانع فیزیکی پوشیده باشد. همچنین تحت هیچ شرایطی نباید مواد قابل اشتعال را در داخل گرمکن قرار داد.
• در سونا بمنظور جلوگیری از به دام افتادن افراد درصورت بروز حادثه در ورود و خروج نباید هیچ قفلی داشته باشد بلکه صرفا بافشار دادن باید باز و بسته شود.
• استفاده کودکان از سونا تنها باید با نظارت والدین آنها انجام گیرد. ضمن آنکه استفاده کودکان زیر ۵ سال از سونا به دلیل عدم رشد کامل غدد لنفاوی بدن توصیه نمیشود.
• خانم های باردار بدون مشورت پزشک نباید از سونا استفاده کنند. این افراد حتی پس از مشورت با پزشک نیز باید محدوده دمای دقیقی که قادر به استفاده از آن هستند را جویا شوند چرا که دمای بیش از حد اتاق سونا گاهی ممکن است موجب آسیب دیدن جنین شود.
• بمنظور جلوگیری از گرم شدن بیش از حد بدن و ایجاد حساس گرمازدگی بهتر است بلافاصله پس از ورزش های سنگین از سونا استفاده نکنید. توصیه اکثر پزشکان این است که ورزشکاران پیش از ورود به سونا باید کمی صبر کنند تا بد آنها کاملا سرد شده و به وضعیت عادی باز گردد و سپس از سونا استفاده کنند.
• پس از قهوه نوشابه های گاز دار و داروها از سونا استفاده نکنید همچنین داروهایی که بر فشار خون یا ضربان قلب تاثیر میگذارند موجب تپش قلب میشوند که با ورود به سونا موجب فشار آمدن به قلب میشود.
• افرادیکه مبتلا به بیماری های قلبی، ریوی فشار خون بالا یا پایین، مشکلات تنفسی یا دیابت هستند باید پس از مشاوره با پزشک متخصص اقدام به استفاده از سونا کنند.
• در صورتیکه افراد در داخل سونا احساس گیجی، سردرد یا خواب آلودگی کنند باید بلافاصله از سونا خارج شوند. ماندن بیش از حد در سونا میتواند موجب گرم شدن بیش از حد و ایجاد تب در بدن شود. این وضعیت معمولا هنگامی پیش می آید که دمای داخل بدن چند درجه ای از محدوده متداول فراتر میرود. در موارد حاد ممکن است فرد دچار بیهوشی شود و حتی قادر به خارج شدن از سونا نیز نباشد.
• هیچگاه از سونا برای چرت زدن یا خوابیدن استفاده نکنید.
• استفاده بیش از حد از سونا میتواند موجب گرما زدگی یا تب مصنوعی شدید در افرد شود.

نگهداری از سونا

نگهداری از سونا بسیار ساده تر از استخر و جکوزی است چرا که در سونا با حداقل تجهیزات مکانیکی و الکتریکی سر و کار داریم. در سونای خشک دیگر با اجزای الکتریکی و مکانیکی مانند پمپ و فیلتر سر و کار نداریم. بلکه تنها بخشی از سونا که نیاز به تعمیر و نگهداری متداول دارد گرمکن آن است. همچنین بر خلاف آب داخل استخر یا جکوزی که باید دائما از نظر مواد شیمیایی کنترل شود در سونای خشک کنترل محیطی بسیار ساده تر انجام میگیرد. البته در این موارد نیز پیش پیری همیشه بهت راز درمان است.

مهمترین نکاتی که باید درباره سونای خشک رعایت شود عبارت است از:

• سطح زیر اتاق سونا باید کاملا آب بند باشد. این مساله کف بتنی یا سرامیکی و خطوط اتصال آنها را نیز شامل میشود.
• کف سونا باید هر چند وقت یک بار بخوبی تمیز شده و جارو شود. دوره زمانی مناسب برای تمیز کردن داخل اتاق سونا متناسب با تعداد نفراتی که از آن استفاده میکنند متفاوت خواهد بود. در صورتیکه کف زیر اتاق سونا بتنی یا سرامیکی باشد چوب های کف را برداشته و زیر آنها را با استفاده ار مواد تمیز کننده بخوبی بشویید. پس از خنک شدن کف ردیف های چوبی کف را مجددا در محل خود قرار دهید.
• برای تمیز کردن دیوارها و سکوها نیز میتوان از آب و صابون استفاده کرد. محلول آب و صابون برای تمیز کردن بسیاری از لک ها و آلودگی های متداول کافی است. استفاده از تمیز کننده های اسیدی یا آمونیاک موجب صدمه دیدن سطح چوب و تغییر رنگ آن میشود در نهایت نیز با یک پارچه مرطوب و آب تمیز دیوارها و سکو ها را از آب و صابون پاک کنید. البته در این مورد ترجیحا از مقدار کمی آب استفاده کنید چرا که مصرف بیش از حد آب موجب تیره شدن سطح چوب میشود هرگز برای تمیز کردن سونای خشک از شیلنگ آب استفاده نکنید.
• هرچه آلودگی کمتری به داخل سونا وارد شود، فضای داخل برای مدت زمان بیشتری تمیز باقی میماند. بنابراین در ورودی سونا میتوان از یک تکه حصیر یا پادری استفاده کرد تا افراد پیش از ورود به آن کف پای خود را خشک کنند.
• قرار دادن حوله بر روی سکوها پیش از نشستن افراد نقش قابل توجهی برای جلوگیری از ریختن عرق بدن بر روی سکوها میشود. ضمن آنکه پهن کردن حوله روی سکوها محل راحت تری را برای نشستن شناگران فراهم می آورد.
• برای تولید بخار در داخل سونا آب را به آرامی بر روی سنگ ها بریزید. چرا که درصورت ریختن ناگهانی مقدار زیادی آب روی سنگ ها، بخشی از آن بخار نشده و بر روی زمین میریزد در صورتیکه مقدار آب ریخته شده بر روی زمین زیاد باشد گاهی لاز م است برای خشک کردن کف سونا ردیف های چوبی کف را برداشت.
• در صورتیکه غیر از آب تمیز و مواد خوشبو کننده بر روی سنگ گرمکن ریخته شود این سنگ ها بعد از مدتی کثیف میشوند. برای تمیز کردن آنها ابتدا باید منتظر ماند تا به خوبی سرد شوند. سپس با استفاده از محلول آب و صابون و اسفنج آنها را تمیز کرد. در نهایت پس از خشک شدن سنگ ها باید آنها را در محل اولیه قرار داد.

عیب یابی تجهیزات سونا

• گرمکن کار نمیکند:

کار نکردن گرمکن میتواند علل مختلفی داشته باشد. متداولترین علت کار نکردن گرمکن قطع جریان برق به واسطه عوامل مختلف است. جدا شدن سیم های برق یا فعال شدن قطع کننده مدار از جمله عوامل احتمالی قطع جریان برق هستند که نتیجه آن کار نکردن گرمکن خواهد بود. که در چنین مواقعی با تنظیم صحیح ترموستات میتوان مشکل را بر طرف نمود. گاهی اوقات نیز روشن نشدن گرمکن به دلیل سوخت المنت گرمایشی یا ایجاد اتصال کوتاه در مدار الکتریکی گرمکن است. البته وجود مشکل صفحه کنترل سونا نیز میتوان یکی از دلایل بروز مشکل باشد.

در صورتیکه گرمکن بخوبی کار نکند یا به اندازه کافی گرم نشود، وضعیت کلی سیستم باید مورد بازدید قرار گیرد.

• قطع کننده جریان یا فیوز جریان مدار را قطع کرده است:

شدت جریان عبوری از مدار در محدوده متداول نیست. در چنین مواردی برای بررسی مساله باید شدت جریان عبوری از مدار را اندازه گیری کرده و آن را با محدوده متداول شدت جریان مناسب مقایسه کنید. گاهی اوقات علت قطع جریان عبور شدت جریان بیش از حد از مدار است. متداولترین علت بروز این مشکل اعمال اضافه بار به مدار است.

توجه داشته داشته باشید که مدار الکتریکی سونا باید کاملا مجزا بوده و هیچ انشعابی از آن گرفته نشده باشد.

• سنگ های گرمکن خرد میشوند:

اگر سنگ های گرمکن از جنس مرغوب باشند و گرمکن نیز برای همین کاربرد ساخته شده باشد به استثنای مواردی که سنگ ها کهنه باشند چنین اتفاقی رخ نمیدهد. بطور معمول سنگ های گرمکن را باید هر پنج تا ده سال یکبار تعویض کرد. در این فاصله نیز باید بصورت دوره ای سنگ ها را از گرمکن خارج نموده و آنها را تمیز کرد. در صورت استفاده از آب آلوده احتمال کثیف شدن سنگ ها افزایش می یابد. برای تمیز کردن سنگ ها باید پس از سرد شدن آنها را با استفاده از آبگرم و صابون به همراه اسفنج بخوبی تمیز کرد.

قرار دادن سنگ ها بر روی گرمکن باید پس از خشک شدن آنها انجام گیرد. همچنین باید دقت شود که سنگ های خرد شده در داخل گرمکن باقی نمانند. چرا که این سنگریزه ها به مرور زمان به گرمکن آسیب میزند.

• رنگ چوب تغییر کرده است:

فرایند طبیعی که برای چوب رخ میدهد آنست که به مرور زمان تیره میشود. برای بازگرداندن رنگ آن به حالت اولیه میتوان از محلول آب و اسید اکسالیک استفاده کرد. این اسید برای بردن رنگ چوب های لخت و اسید اکسالیک استفاده کرد. این اسید برای صرفا برای بردن رنگ چوب های لخت و بدون روکش کاربرد دارد. ضمن انکه اسید اکسالیک ماده ای سمی است. بنابراین در هنگاه استفاده از ان باید از دستکش و عینک محافظ استفاده کرد. به منظور دستیابی به بهترین نتیجه ممکن محلول رقیق شده این اسید باید به سطح چوب ریخت و تا زمانیکه رنگ آن به رنگ مورد نظر برگردد منتظر ماند. در پایان نیز باید سطح چوب را با آب تمیز شستشو داد و آنرا کاملا خشک کرد.