مواد و روش های ضدعفونی کردن آب

درصورتی که نکات بهداشتی در محیط و آب استخر رعایت نشود. این محیط تبدیل به محلی برای انتقال انواع بیماریها خواهد شد که به جای فراهم آوردن محیطی مفرح و ایمن، سلامت شناگران را به خطر می اندازد. بدون کنترل منابع آلاینده و در پیش گرفتن رویکردی منطقی در این زمینه، هر تلاشی برای ضدعفونی کردن آب استخر عملا بی نتیجه خواهد بود.

منابع آلاینده آب استخر

منابع آلودگی در استخرها در دو گروه منابع محیطی و منابع داخلی (شامل بار ناشی از حضور شناگران در استخر) تقسیم بندی می شوند. منابع محیطی آلوده کننده استخر معمولا در استخرهای سرباز که در معرض گرد و غبار، دود، برگ درختان و غیره هستند بیشتر باید مورد توجه قرار گیرد.

اصلی ترین منبع ایجاد آلودگی در استخرها، همان شناگران هستند. وارد شدن شناگران استخر بدون دوش گرفتن گاهی تا پنجاه درصد بار استخر را افزایش می دهد.

هر اقدامی  برای ایجاد محیطی سالم بدون توجه به تعداد شناگرانی که همزمان از استخر استفاده می کنند و سلامت اولیه آنها عملا بی نتیجه خواهد بود. بنابراین اولین و موثرترین روش برای جلوگیری از کاهش کیفیت آب استخرها، کنترل تعداد شناگران است. به گردش آب، فیلترها و حتا مقدار مواد ضدعفونی کننده مورد استفاده برم انجام می گیرد.

به طور کلی، شناگران به واسطه سه عامل زیر موجب الوده شدن آب استخرمی شوند:

1. عرق کردن، ترشحات متداول بدن در هنگام فعالیت، ریزش موی سره تمامی مواد یاد شده لزوما آلودگی با کثیفی به شمار نمی روند، ولی زمینه میباید میکروارگانیسم های بیماری زا در آب استخر ایجاد می کنند.
2. چرک و کثیفی بدن
3. آلودگی ناشی از کرم های ضدآفتاب، مواد آرایشی، شامپوها و غیره

به طورکلی فرایند پاکسازی آب استخرها به سه شیوه انجام می گیرد:

1. توزیع مناسب آب استخر توسط مدار گردش آب
2. استفاده از مواد ضدعفونی کننده برای از بین بردن میکروارگانیسم های بیماریزای موجود در آب
3. استفاده از فیلترها برای جدا کردن ذرات معلق موجود در آب

 انواع مواد ضدعفونی کننده:

در کاربردهای روزمره روشهای متداولی برای ضدعفونی کردن به کار گرفته میشود. هدف از به کارگیری تمامی مواد ضدعفونی کننده، از بین بردن باکتری های موجود در آب است. باکتریها – یکی از عوامل بیماریزا و عامل رشد جلبک در داخل استخرها به شمار میروند. عملکرد مواد – ضدعفونی کننده به گونه ای است که با اکسید کردن باکتری ها و سایر میکروارگانیسم های موجود در با آب آنها را از بین می برند. اکسیدکننده ها علاوه بر ضدعفونی کردن آب، ضایعات انباشته در آب از ی قبیل چربیها، کرم های ضدآفتاب، شامپو، صابون و ادرار را نیز اکسید نموده و از بین می برند.

بسیاری از مواد ضدعفونی کننده مانند کلرو برم در گروه اکسیدکننده ها نیز جای می گیرند. ولی بعضی از مواد صرفا نقش ضدعفونی کنندگی دارند و اکسید کننده نیستند.

انتخاب ضدعفونی کننده مناسب

برای آن که قادر باشیم در شرایط مختلف، بهترین ضدعفونی کننده را انتخاب کنیم، با انواع ضدعفونی کننده ها، خواص آنها و نقاط ضعف و قوت هر یک آگاهی داشته باشیم از خواص موادی که در استخرها با آنها سروکار داریم، علاوه بر مسایل فنی از دیدگاه ایمنی نیزضروری است. برای انتخاب ماده ضد عفونی کننده آب استخر معمولا برخی معیارهای کلی نیز مورد توجه قرار می گیرد که مهمترین آنها عبارتند از:

• سرباز با سرپوشیده بودن استخر
• ماده ضدعفونی کننده قرار است در استخر استفاده شود یا جکوزی؟
• خواص شیمیایی منبع تامین آب استخر
• بار ناشی از حضور شناگران
• ظرفیت سیستم گردش آب استخر و شیوه طراحی آن
• امکانات موجود برای استفاده از مواد شیمیایی و ملاحظات ایمنی
• دمای آب استخر

از میان انواع مواد ضدعفونی کننده دو گروه کاربرد را دارند. البته برای انتخاب نوع مواد ضدعفونی کننده، دو گروه مواد ضدعفونی کننده با پایه کلر و برم بیشترین کاربرد را دارند. البته برای انتخاب نوع مواد ضدعفونی کننده باید به عوامل مختلفی مانند در دسترس بودن، کارایی، پایداری، PH، سهولت کاربرد، هزینه و محصولات جانبی تولید شده در أب پس از اتمام فرایند ضدعفونی کردن آب توجه کرد.

صرفنظر از نوع ماده ای که برای ضدعفونی کردن آب استخر به کار گرفته میشود، هدف مشترکی که در تمامی این موارد دنبال می شود، ضدعفونی کننده آب استخر، از بین بردن میکروارگانیسم های بیماریزای موجود در آن و باقی ماندن مقدار مناسبی از ماده به صورت پسماند برای جلوگیری از رشد و تکثیر مجدد میکروارگانیسم ها است.

از میان انواع مختلف مواد ضدعفونی کننده، برخی مواد مانند کلر، برم و ترکیبات آنها علاوه بر خاصیت ضدعفونی کنندگی، خاصیت اکسیدکنندگی نیز است. به این معنی که این مواد علاوه بر از بین بردن میکروارگانیسم های بیماری زا، با سایر مواد خارجی موجود در آب مانند جلبکها، چربیها، مواد معدنی و گرد و غبار نیز واکنش نشان داده و آنها را اکسید می کنند که نتیجه آن از بین رفتن این مواد و تجزیه شدن آنها در داخل آب است.

کلر

از میان تمامی مواد ضدعفونی کننده ، کلریکی از شناخته شده ترین موادی است که در استخرها کی ضدعفونی کردن آب مورد استفاده قرار می گیرد. انواع مختلف مواد ضدعفونی کننده با پایه کلر عبارتند از:

• گاز کلرا به صورت خالص
• کلر مایع (به صورت هیپو کلریت سدیم با آب ژاول)
• کار دانه ای (به صورت هیپو کلریت کلسیم و هیپو کلریت لیتیم)
• قرصهای کلر (به صورت هیپو کلریت کلسیم)
• کلر تولید شده از تجهیزات مولد کلر (به روش الکترولیت نمکهای حاوی کلر)
• کلر دانه ای پایدار (به صورت دیکلرو سیانورات و تری کلروسیانورات)

مقدار کلر مورد نیاز برای ضدعفونی کردن آب استخر عبارت است از مقیار کر که برای از بین بردن تمامی باکتری های مضر موجود در آب مورد نیاز است. بدی محدوده یاد شده کلر باقیمانده یا پسماند گفته می شود.

ساده ترین شکل کلر گاز کلر است. کلر که همان محلول ضدعفونی کننده وشی استفاده در استخرهاست، از عبور دادن گاز کلر از روی محلول هیدروکسید سدیم که عامه مردم به سودسوزاور شهرت دارد به دست میاید. گاز کلر اساسا بسیار خط نی غلظتهای بالا حتا می تواند مرگبار باشد. در هر صورت استنشاق گاز کلر سلامت ندا به خطر می اندازد و باید از آن اجتناب ش ود. از عوارض گاز کلر بر روی شناگران نیز می توان به تورم چشم، بینی و گلو اشاره کرد. در صورتی که فرد برای مدت زمان طولانی در معرض گاز کل قرار گیرد، علایمی مانند تنگی نفس، سرفه کردن، تورم چشم و گلو حتا در غلظتهای ۱pm نین ممکن است ایجاد شود. خوشبختانه گاز کلر، بوی قابل تشخیصی دارد و در غلظتهای نزدیک به ۳٫۵ppm افراد قادرند پیش از رسیدن به وضعیت خطرناک نشت گاز کلر را تشخیص دهند.

گاز کلر یکی از موثرترین روشهای ضدعفونی آب استخر به شمار می رود. ولی به دلیل . خطرات یاد شده، به طور معمول این شیوه تنها در استخرهای بزرگی که متصدیان استخر از تجربه و تخصص کافی برخوردارند مورد استفاده قرار می گیرد.

در برخی استانداردها و کدها بهداشتی تصریح شده است که به منظور جلوگیری از مسمومیت شناگران، گاز کلر تنها باید در مواردی به کار گرفته شود که فاصله کافی از محل تزریق کلر به آب تا محل حضور افراد وجود داشته باشد. به همین دلیل است که مخازن ذخیره گاز کلر و تجهیزات وتزریق معمولا در محلی، خارج از ساختمان استخر نصب می شوند.

کلر مایع که در واقع همان محلول هیپوکلریت سدیم است که بیشترین کاربرد را در استخرها بویلر مایع به دلیل استفاده از هیدروکسید سدیم در مراحل ساخت، pH بالایی دارد. با وجود ان که هیدروکسید سدیم موجب می شود کلر از محلول آزاد شود، pH کلر مایع را تا محدوده ۱۳۱۴ افزایش می دهد. کلر مایع از نمکها تولید میشود. به همین دلیل است که ذاتا شور است. در عمل، به ازای هر ( ۴L (1US gol کلر مایع، (۰٫۷kg (1.3 Ib نمک به آب افزوده می شود که این نمک موجب افزایش درجه سختی آن نیز می شود.

کلر مایع را میتوان به سادگی با استفاده از پمپهای تزریق به آب اضافه کرد. هیپوکلریت کلسیم برای ضدعفونی کردن آب استخر به صورت دستی نیز گزینه مناسبی به شمار میرود. هیپوکلریت لیتیم نیز یکی دیگر از انواع کلر مایع است که به خودی خود پایدار است، خورنده نیست و حلالیت بسیار خوبی در آب دارد. بنابراین این ماده گزینه مناسبی برای ضدعفونی کردن آب جکوزی ها به شمار میرود. در تصویر (۴۷) طرحوارهای از یک استخر مجهز به تجهیزات کلرزنی نشان داده شده است.

بطور کلی، دو نوع کلر خشک برای ضدعفونی آب مورد استفاده قرار می گیرد. این دو نوع عبارتند از:

1. هیپوکلریت کلسیم: این نوع کلر خشک گاهی اوقات با نام های تجاری مختلفی مانند HTH به فروش می رسد. این نوع کلر خشک به سادگی قابل استفاده بوده و به صورت دانه ای یا قرصی شکل عرضه میشود. از معایب هیپوکلریت کلسیم نیز می توان به ناپایداری، حل شدن بسیار کند و به جاماندن رسوبات پس از حل شدن در آب اشاره کرد، مقدار کلر موجود در این محصول اداری معمولا شصت و پنج درصد و pH1 آن تقریبا ۱۱٫۵ است. بنابراین افزودن آن به آب موجب افزایش pH آب میشود.
2. اسید سیانوریک (سیانورات): سیانورات در واقع به مواد ضدعفونی کننده ای گفته می شود که در آنها از اسید سیانوریک به عنوان پایدارکننده استفاده میشود. اسید سیانوریک به صورت پودری تولید می شود که سالی یک یا دو بار به استخر افزوده میشود. غلظت این ماده در آب استخر باید بین ۳۰-۸۰ppm باشد. دقت داشته باشید که اگر غلظت اسید سیانوریک در آب بیش از ۱۰۰ppi باشد، علاوه بر آن که مزیت تازه ای به همراه نخواهد داشت، مشکلات جدیدی را نیز در آب استخر ایجاد خواهد کرد، افزودن بیش از حد اسید سیانوریک به آب موجب کدر شدن أن می شود که برای حل این مشکل می توان بخشی از آب قدیمی استخر را با آب تازه تعویض کرد. معمولا به ازای هر ( ۱٫۸kg (41b کلر، (۴۵۰gr (1 lb سیانوران به آن افزوده میشود.