محاسبه بار نهان در استخرها نیز دقیقا مانندنما در استخرها نیز دقیقا مانند سایر ساختمان هاست. بطورکلی، در استخرها سه منبع برای تولید رطوبت وجود دارد:
- بار نهان داخلی ناشی از تبخیر آب استخر
- بار نهان ناشی از حضور شناگران
- بار نهان هوای خارج که برای تهویه استخر مورد استفاده قرار می گیرد.
بار نهان داخلی
بار نهان داخلی در استخرها در نتیجه تبخیر آب از کاسه استخر و محیط های مرطوب پیرامون آن ایجاد میشود.
شرایط استخرها به گونه ای است که بار نهان داخلی بخش عمده ای از بار نهان کل را به خود اختصاص می دهد. میزان موثر بودن کنترل رطوبت بر وضعیت کلی استخرها تا حد زیادی به ارزیابی صحیح نرخ تبخیر آب در استخر بستگی خواهد داشت.
برای محاسبه نرخ تبخیر آب در استخرها، عوامل زیر باید در نظر گرفته شود:
۱- سطح آزاد آب استخر: هرچه سطح استخر بیشتر باشد، نرخ تبخیر آب نیز به همان نسبت بیشتر است.
۲- دمای آب استخر: با کاهش دمای هوای استخر نسبت به دمای آب، نرخ تبخیر آب به میزان چشمگیری افزایش پیدا می کند. به منظور کاهش نرخ تبخیر، دمای هوا باید به اندازه ۱-۲°C (24°F) بالاتر از دمای آب باشد.
۳- دمای هوای استخر: به منظور کاهش نرخ تبخیر آب استخر و جلوگیری از القای احساس سرما در بدن افراد حاضر در استخر، دمای هوا در استخرهای عمومی باید به اندازه (۱-۲۹c 24°F بالاتر از دمای آب نگه داشته شود. در این حالت نیز دمای هوا نباید از محدوده آسایش افراد (تقریبا ۳۰CI86°F) تجاوز کند..
۴- رطوبت نسبی هوای داخل: محدوده مطلوب رطوبت نسبی برای اکثر استخرها بین پنجاه تا شصت درصد است. به عنوان یک قاعده کلی، رطوبت نسبی استخر باید به اندازه ای کاهش داده شود که از تقطیر بخار آب موجود در هوا بر روی درها و پنجرهها جلوگیری شود
۵- جریان هوای روی سطح آب: یکی از عواملی که نرخ تبخیر آب استخر را تحت تاثیر قرار می دهد. در استخرهای سرباز سرعت باد و در استخرهای سرپوشیده جریان هوایی است سطح آب استخر عبور می کند. با کاهش جریان هوایی که مستقیما از روی سطح آب عبور می سرعت تبخیر آب نیز کاهش پیدا می کند.
۶- میزان تلاطم آب و ضریب فعالیت شناگران: با افزایش میزان فعالیت شناگران در باغ استخر، تلاطم سطح آب و سرعت تبخیر آن بیشتر میشود.
از میان عوامل یاد شده، پنج عامل اول کاملا مشخص و قابل تعیین هستند و این طراح که باید پس از مشورت با کارفرما، محدوده موردنیاز برای هر یک را تعیین کند. این عوامل در واقع مبنای محاسبه نرخ تبخیر آب مبنه به شمار می روند. منظور از نرخ تبخیر آب مینا، سرعت تبخیر آب استخر در مواقعی است که شناگران در آن حضور ندارند.
اما ششمین عامل، ضریب تلاطم آب است که برای ارزیابی مقدار اختلاط، تلاطم و پاشش آب به خارج استخر در هنگام حضور شناگران در نظر گرفته و تاثیر آن با استفاده از ضریب فعالیت شناگران در معادلات لحاظ میشود. در حین استفاده شناگران از استخر، بخشی از آب استخر به خارج می باشد و یا با خارج شدن شناگران از آن، بخشی از آب به خارج از حوضچه استخر میریزد که موجب مرطوب شدن سطوح جانبی استخر نیز میشود. این آب در پیرامون کاسه استخر انباشته شده و به نوعی موجب افزایش سطح آب استخر و افزایش سرعت تبخیر میشود. بنابراین سیستم تهویه باید قادر به دفع این رطوبت اضافی نیز باشد. از این جهت، در هنگام انتخاب سیستم تهویه و انجام محاسبات مربوطه این سطح اضافی نیز باید در نظر گرفته شود.
نرخ تبخیر آب در استخرها را میتوان با استفاده از رابطه تجربی زیر به دست آورد. این معادله تنها برای استخرهای با میزان فعالیت متعارف صادق است و در آن تاثیر پاشش آب استخر به خارج و سطح تماس آب با هوای آزاد درنظر گرفته شده است. در استخرهایی که شرایط آنها با شرایط یاد شده متفاوت است مقدار آب تبخیر شده نیز با مقدار محاسبه شده توسط این رابطه متفاوت خواهد بود.
که در رابطه فوق:
w= نرخ تبخیر آب استخر (kg/s)
A= سطح آزاد استخر که با هوای خارج در تماس است.
v= سرعت هوای عبوری از روی سطح آب (m/s)
y= گرمای نهان مورد نیاز برای تبخیر آب در دمای سطح استخر(kJ/kg)
pa= به فشار اشباع در دمای نقطه شبنم اتاق (kPa)
pw= فشار بخار اشباع در دمای آب سطح استخر(kPa)
واحد مربوط به ضرایب ثابت۰٫۰۸۹ و ۰٫۰۷۸۲ به ترتیبW/m.Pa و w.s/mn.Pa است. در استاندارد ۲۰۰۷ ASHRAE، ضریب تلاطم (ضریب فعالیت شناگران در استخرهای مختلف بر مبنای نتایج به دست آمده از آزمایش های مختلف، منتشر شده است که مقادیر این ضرایب در جدول (۹) ارایه شده است. با تاثیر ضریب فعالیت (F) در معادله (۱) میتوان آن را اصلاح نمود و با استفاده از رابطه به دست آمده نرخ تقریبی تبخیر آب را بر مبنای نوع کاربری استخر تخمین زد.
درصورتی که مقدار گرمای نهان مورد نیاز برای تبخیر آب در دمای سطح استخر (Y) تقریبا ( ۲۴۰۰kJ/kg (1032Btu/lb و سرعت هوای عبوری از روی سطح آب (۷) بین ۰٫۰۵-۰٫۱۵mnls ( 10-30fpm) باشد، معادله (۱) به شکل رابطه (۲) در خواهد آمد. اختلاف فشار آب استخر و بخار آب موجود در هوا که از آن به اختلاف فشار بخار یاد می شود نیز بر نرخ تبخیر آب استخر تائیر می گذارد. مقادیر فشار بخار را نیز میتوان از جداول ترمودینامیکی به دست آورد. این جداول در پیوست انتهای کتاب برای هر دوی سیستم واحدهای متریک و انگلیسی ارایه شده است.
که در این رابطه:
w= نرخ تبخیر آب استخر (kg/s)
A= سطح آزاد استخر که با هوای خارج در تماس است (m)
P= فشار اشباع در دمای نقطه شبنم اتاق (kPa)
P= فشار بخار اشباع در دمای آب سطح استخر (kPa)
F= ضریب فعالیت (بدون واحد) به طور تقریبی، نرخ تبخیر آب در استخرها گاهی به دو تا سه برابر نرخ تبخیر در شرایط مبنا افزایش می یابد.
افزایش دمای آب موجب افزایش نرخ تبخیر آب استخر می شود.
کاهش دمای هوا موجب افزایش نرخ تبخیر آب استخر میشود.
کاهش رطوبت نسبی هوا موجب افزایش نرخ تبخیر آب استخر میشود.
افزایش فعالیت شناگران (افزایش تلاطم آب) موجب افزایش نرخ تبخیر آب استخر میشود.
بار نهان ناشی از حضور شناگران
اولین نکته ای که در زمینه بار نهان شناگران باید مدنظر قرار گیرد آن است که در محاسبات تهویه مطبوع، شناگران معمولا به عنوان افراد حاضر در یک ساختمان در نظر گرفته نمی شوند چراکه آنها اکثرا در داخل آب هستند. در محاسبات نیز بار نهان شناگران و تاثیر تلاطم آب در ضریب فعالیت لحاظ میشود. در استخرهایی با جایگاه تماشاگران، گاهی نزدیک به چند هزار نفر برای دیدن مسابقات در سالن حاضر می شوند که این تعداد جمعیت نیز بار نهان قابل توجهی را به مجموعه اضافه می کند.
در استخرهای قهرمانی شرایط کمی با استخرهای دیگر متفاوت است. به طوری که در هریک از خطوط شنا تنها یک شناگر حضور دارد. هرچند که ممکن است میزان تلاطم آب ایجاد شده توسط شناگران و رقبای آنها بسیار زیاد باشد، ولی باز هم مقدار کلی تلاطم ایجاد شده بسیار کمتر از دیگر استخرهاست. در این نوع استخرها، بخش عمده بار نهان بیش از آن که با شناگران و تلاطم آب در ارتباط باشد، از حضور تماشاگران در جایگاه ناشی می شود. بنابراین در استخرهای قهرمانی مقدار ضریب فعالیت به میزان زیادی کاهش می یابد. در جدول (۱۰) مقدار متوسط بار نهان ناشی از حضور تماشاگران در استخرها ارایه شده است.
بسیاری از استخرهای قهرمانی، کاربری دوگانه دارند. به این معنی که شرایط مذکور تنها در روزهای مسابقه بر آنها حاکم است و در مواقع دیگر مانند یک استخر عمومی استفاده میشوند بنابراین توصیه میشود، طراحی سیستم تهویه مطبوع و محاسبات مربوطه بر مبنای هر دو وضعیت انجام گیرد و سیستم تهویه مطبوع انتخاب شده قابلیت کارکرد در دو وضعیت را داشته باشد.
برای ارزیابی بار نهان در استخرهای قهرمانی و محاسبه نرخ تبخیر آب به طور متوسط باید از ضریب فعالیت۰٫۶۵ استفاده کرد. البته تعداد تماشاگران نیز باید در محاسبات لحاظ شود. در برخی از کدها و استانداردها تصریح شده است که به ازای هر یک از تماشاگران باید ۲۵٫۵m3/hr (15cfmهوای خارج درنظر گرفته شود.
بار نھان هوای خارج
استفاده از هوای خارج برای تامین کیفیت مطلوب در فضای داخل استخر امری اجتناب ناپذیر است. اما مسالهای که وجود دارد آن است که تاثیر تهویه هوای خارج بر شرایط داخل استخرها با تغییرات فصلی آب و هوا دچار تغییر می شود. استفاده از هوای خارج در روزهای گرم تابستان موجب افزایش رطوبت محیط و در روزهای سرد زمستان موجب کاهش رطوبت محیط می شود. بنابراین به منظور دستیابی به شرایط مطلوب در تمامی فصول سال لازم است محاسبات بر مبنای شرایط طراحی در فصل تابستان انجام شود.
طبق استاندارد ۶۲: ASHRAE_1999:
به ازای هر متر مربع از سطح کاسه استخر و مکان های مرطوب بایدm/hr9.1 (به ازای هر فوت مربع cfm 0.5) هوای خارج درنظر گرفته شود.
به ازای هر یک از تماشاگران استخر (m3/hr (15 cfm25.5هوای خارج درنظر گرفته شود.
در اکثر مواقع، محاسبات بر مبنای هر دو معیار یاد شده انجام میشود و در نهایت مقدار بزرگتر مورد استفاده قرار می گیرد.
در برخی از کدها توصیه شده است که تنها ۱٫۵-۱٫۸mn (5-6f1از پیرامون کاسه استخر محاسبات یاد شده در نظر گرفته شود. چراکه هدف اصلی از به کارگیری هوای خارج در استخرها رقیق سازی گازها و بخارات شیمیایی متصاعد شده از آب استخر است. به عبارت دیگر، قسمت خشک فضای داخل استخر تاثیر چندانی بر کیفیت هوای داخل فضای استخر ندارد.