شوک یا کلرزنی در حد اشباع

کلرزنی در حد اشباع که گاهی از آن با اصطلاح «شوک» نیز یاد می کنند، در واقع یکی از روش های نگهداری دوره ای از آب استخر به شمار میرود. در این فرایند مقدار کلر پسماند موجود در آب را به دو تا چهار برابر مقدار متداول آن افزایش می دهند. شوک دادن به آب استخر عبارت است از افزودن ناگهانی مقدار زیادی کلر، پتاسیم مونو پرسولفات یا برم به آب استخر که برای از بین بردن باکتری ها، جلبکها، ترکیبات حاوی نیتروژن و آمونیاک انجام می گیرد.

بهترین زمان برای ایجاد شوک در استخرهای سرباز، پس از غروب خورشید است. چراکه در این زمان تاثیر نامطلوب اشعه فرابنفش خورشید دیگر وجود ندارد. پس از شوک دادن به آب استخر تا زمانی که غلظت کلر به زیر ۱۰ppm برسد، شناگران نباید وارد آب شوند.

کلرزنی بسیار زیاد چنان که از نام آن نیز پیداست، فرایندی است که طی آن مقدار کلر بسیار زیادی به آب استخر افزوده می شود. علت کلرزنی بیش از حد آن است که حتا در مواردی که مقدار کلر باقیمانده در محدوده مناسب نگه داشته می شود نیز به دلیل وجود اجزای دیگری مانند آمونیاک، مقدار کلر آزادی که در فرایند از بین بردن باکتریها مشارکت می کند کاهش می یابد. برخی از متخصصان دوره زمانی مناسب برای انجام این کار را ماهی یکبار و برخی دیگر هر سه ماه یکبار توصیه می کنند. اما به عنوان یک توصیه کلی، کلرزنی بیش از حد تنها باید در مواقعی انجام شود که مقدار آمونیاک یا اجزای خارجی موجود در آب بیش از حد معمول است.

است که هرچه تعداد شناگران استخر بیشتر باشد، مقدار عرق بدن و ادراری که وارد شود نیز به همان نسبت بیشتر خواهد بود. بنابراین تعیین زمان مناسب برای کلرزنی بیش صرفا باید بر مبنای قضاوت شخصی متصدیان استخر انجام گیرد. البته کلرزنی بیش از حد با استفاده از مواد ضدعفونی کننده یاد شده نیز باید در محدوده مناسبی انجام شود. یکی دیگر از مواردی که باید از روش کلرزنی بیش از حد استفاده شود، هنگامی است که آب استخر بیش از حد معمول کثیف شده و مملو از جلبک و خزه است. یکی از روشهای سریع از بین بردن جلبکها و جلوگیری از رشد آنها، کلرزنی تا حد اشباع است.

چند تذکر درباره کلرزنی در حد اشباع:

• ایجاد شوک در استخر باید در مواقعی انجام گیرد که شناگران در استخر حضور ندارند.
• ایجاد شوک باید هنگامی انجام شود که pH آب استخر در محدوده ۷٫۸-۷٫۶ است. در صورتی که pH کمتر از ۷٫۵ باشد، احتمال تشکیل ترکیباتی مانند تری کلرید نیتروژن افزایش می یابد. تری کلرید نیتروژن ماده پایداری است که علاوه بر متورم کردن چشمها، بوی بسیار تندی دارد.
• در اکثر موارد، کلرزنی در حد اشباع هنگامی انجام می گیرد که غلظت کلر موجود در بین ۶-۸pm). است. محدوده یاد شده برای از بین بردن کلرامین و بازگشت استخر به شرایط کارکرد متداول برای روز بعد مناسب است.

مقدار توصیه شده برای کلر آزاد موجود در آب استخر۲-۳ppm و در جکوزی ها۳-۵ppm است. نکته مهمی که در هنگام اندازه گیری کلر موجود در آب باید مورد توجه قرار گیرد، مقدار کلر آزاد است نه تمام کلر (شامل ترکیبات کلر) موجود در آب. چراکه تنها کلر آزاد است که نقش ضدعفونی کنندگی دارد.

انواع مختلف ترکیبات حاوی کلر شامل درصدهای مختلفی کلر هستند. بنابراین به منظور دستیابی به غلظت مشخصی از کلر در آب استخر، لازم است مقادیر مختلفی از این ترکیبات مورد استفاده قرار گیرد. به همین منظور، تولیدکنندگان این محصولات معمولا نمودارها یا جداولی را ارایه می کنند که بر مبنای آن می توان مشخص کرد که با افزودن چه مقدار از آن ماده به حجم مشخصی از آب، مقدار کلر آزاد موجود در آن به Ippm می رسد. در جدول (۱۵) به عنوان جمع بندی محصولات مختلف حاوی کلر با یکدیگر مقایسه شده است.

برم

انواع مختلف مواد ضدعفونی کننده با پایه برم عبارتند از:

• قرصهای برم
• برمید سدیم به همراه ماده فعال کننده (معمولا ازن یا هیپو کلریت)

برم در دماهای بالا در مقایسه با کلر پایداری بیشتری دارد. به همین دلیل است که گاهی اوقات برای ضدعفونی کردن آب در جکوزی ها به جای کلر از برم استفاده میشود. مقدار برم توصیه شده برای جکوزی ها بین ۴-۶ppm است.

مواد حاوی کلر در مقایسه با برم، علاوه بر کارایی بیشتر، ارزان تر نیز هستند. به همین جهت است که استفاده از برم تنها در مواقعی مورد توجه قرار میگیرد که جکوزی به طور دایم فعال بوده و بخواهیم بوی تند کلر به مشام نرسد.

امواج فرابنفش

یکی دیگر از روشهای ضدعفونی کردن آب استخرها استفاده از امواج فرابنفش است، روش ضدعفونی کردن آب با استفاده از امواج فرابنفش به این صورت است که آب استخر با گذر از پمپ، فیلتر، گرمکن و سایر تجهیزات مرتبط با آنها به یک محفظه وارد شده و در معرض امواج فرابنفش قرار میگیرد. به این ترتیب تمامی باکتری های موجود در آب در معرض این امواج از بین می روند. به کارگیری امواج فرابنفش به تنهایی روش مناسبی برای ضدعفونی کردن آب استخر به شمار نمی رود و به همراه آن باید از مقداری مواد ضدعفونی کننده مانند کلر نیز استفاده کرد، لذا با توجه به هزینه اولیه نسبتا بالای این تجهیزات، کمتر از آنها برای ضدعفونی کردن آب استخرها استفاده می شود. در تصویر (۴۸) نمونه ای از یک سیستم ضدعفونی کننده فرابنفش نشان داده شده است.

ازن

درسال های اخیر از ازن برای ضدعفونی کردن آب استخرها و جکوزی ها نیز استفاده شده است. ازن نیز مانند سایر مواد ضدعفونی کننده، باکتریها و آلاینده های موجود در آب را اکسید می کند، ولی عیب بزرگ آن ناپایدار بودنش است. ناپایداری ازن به اندازه ای است که حتا در استخرها نیز بلافاصله با آلاینده های واکنش نشان داده و تجزیه می شود. بنابراین مقدار ازنی که برای جلوگیری از رشد جلبک بر روی جداره و کف استخرها باقی می ماند عملا بسیار ناچیز است. به همین دلیل، اغلب لازم می شود برای جلوگیری از رشد جلبکها و خزه ها از مواد ضدعفونی کننده کمکی مانند کلر یا برم استفاده شود.

اصلی ترین مزیت ازن آن است که pH آن خنثی است و تاثیر بسیار ناچیزی بر سایر عوامل موثر بر توازن شیمیایی آب برجای می گذارد.