تعمیر و نگهداری استخرها

عیب یابی مدارهای الکتریکی

یکی از موثرترین روشهای عیب یابی مدارهای الکتریکی، استفاده از لوازم اندازه گیری برای تعیین ولتاژ، مقاومت و شدت جریان آنهاست. اندازه گیری اختلاف پتانسیل بین قسمتهای مختلف یک مدار الکتریکی می تواند راهنمای خوبی برای یافتن عیوب باشد. نکته مهم در عیب یابی مدارها، وقوف کامل بر چگونگی عملکرد آنهاست. در این بخش اصول کلی برای عیب یابی مدارهای الکتریکی و روش عیب یابی برخی از اجزای متداول این مدارها را مطرح می کنیم. این مباحث درباره تمامی مدارهای الکتریکی و متعلقات آنها صادق است. در استخرها نیز میتوان از این راهکارها با رویکرد مربوطه بهره گرفت.

اصول کلی عیب یابی مدارهای الکتریکی

در عیب یابی مدارهای الکتریکی توجه به دو نکته زیر اهمیت بسیاری دارد:

1. اگر دو سمت یک کلید یا سوییچ کنترل کننده دارای ولتاژ باشد، آن کلید باز است.
2. اگر در دو سمت مصرف کننده اعم از بوبین یک کنتاکتور با یک موتور الکتریکی ولتاژ مناسب وجود داشته ولی مصرف کننده فعال نباشد، بطور قطع، عیب از مصرف کننده است.

برای عیب یابی مدارهای برق دار نباید از اهم متر استفاده کرد، زیرا به آن آسیب می زند. بلکه برای رهایی به کارگیری ولت متر الزامی است. از سوی دیگر در اغلب مدارهای بسته استفاده از ممکن است ضمن ایجاد سردرگمی، نتایج اشتباهی را نیز به همراه داشته باشد.

نکته دیگر این که برای عیب یابی مدارهای الکتریکی بهتر است ابتدا سراغ ساده ترین موارد این منظور باید از وجود ولتاژ ورودی وصل بودن کلید و سالم بودن فیوزها اطمینان  بررسی وضعیت کلیدهای کنترل کننده مانند کلیدهای حرارتی و فشاری در اولویت بعدی قرار میگیرند. بسیاری از عیوب یا محدوده بروز آنها را میتوان با توجه به نقشه مدار و چگونگی عملکرد دستگاه تعیین کرد و در این صورت نیازی به آزمایش های مختلف و گمانه زنی های بی حاصل نیست .

یکی از روشهای تشخیص برخی عیوب مدارهای الکتریکی، استفاده از سیمپل مجهز به فیوز است. به عنوان مثال با پل نمودن دوسر R ولا ترموستات می توان از عملکرد کنتاکتور مطمئن شد. بدیهی است که یکسره نمودن دوسر بوبین کنتاکتور به وسیله سیم، کارنابه جا، خطرناک و بیهودهای است. در هنگام استفاده از سیمپل برای اتصال دوسر کلید باید اطمینان حاصل کرد که مقطع سیم برای عبور جریان مناسب است. همچنین بهتر است خود سیمپل مجهز به فیوز باشد تا در صورت وجود اتصال کوتاه در مدار، فیوزهای اصلی و سایر قسمتهای مدار آسیب نبینند. از طرفی بهتر است هر دو سمت سیم دارای گیره های سوسماری جهت برقراری سهل و آسان به ترمینال ها با | پیچهای کلید باشد. سیم های پل را نباید برای جریان های زیاد و یا عیب یابی مدارهای قدرت مورد استفاده قرار داد. در تصویر (۱) روش درست و نادرست استفاده از سیمپل جهت عیب یابی مدارهای الکتریکی نشان داده شده است.

به هنگام آزمایش کلیدهای کنترل کننده ها مانند کنترل کنندمهای فشار کم یا زیاد، کنترل کننده فشار روغن، کنترل کننده سطح و سایر کنترل کننده ها باید به وضعیت عوامل مکانیکی که موجب تحریک کنترل کننده نیز می شوند دقت نمود. به عنوان مثال ممکن است با یک ولت متر مشخص شود که سوییچ کنترل کننده فشارکم باز است، اما باز بودن این سوییچ به هیچ وجه به معنای معیوب بودن آن نیست، بلکه ممکن است سیستم دچار نشتی گاز بوده و فشار مکانیکی لازم برای تحریک سوییچ وجود نداشته باشد.

یکی از موثرترین روشهای عیب یابی مدارهای الکتریکی، طرح سوالات منطقی در هر مرحله و یافتن پاسخ برای آنهاست. اگر بخواهید عددی را بین یک تا شانزده را به صورت اتفاقی و در چند مرحله حدس بزنید و فردی با یک کلمه «بیشتر» یا «کمتر» شما را هدایت کنند، منطقی است که برای اولین حدس، عدد هشت را انتخاب کنید، زیرا با انتخاب این عدد و پاسخ «کمتر» یا «بیشتر» هدایت کننده، محدوده انتخاب های شما کمتر شده و در مراحل کمتری به پاسخ صحیح دست خواهید یافت. گاهی اوقات در عیب یابی مدارهای پیچیده باید به همین صورت، اتفاقی و در عین حال منطقی عمل نمود.

آزمایش افت ولتاژ

با اندازه گیری مقدار افت ولتاژ میتوان درستی اندازه سیم بین دستگاه مصرف کننده و تابلو برق را تعیین نمود. برای انجام چنین آزمایشی کافی است به کمک یک ولت متر مقدار ولتاژ خط انشعاب را در تابلو برق تعیین و سپس ولتاژ را در محل اتصال به دستگاه اندازه گیری کرد. به هنگام اندازه گیری باید دستگاه روشن باشد. کاهش غیرمجاز ولتاژ در محل اتصال نسبت به محل انشعاب، نشانگر سطح مقطع کوچک کابل با سیم های انتقال است.

آزمایش خازن

اگر چه آزمایش خازن به وسیله اهم متر چندان آزمایش کاملی محسوب نمی شود اما به طور معمول میتوان از اهم متر برای تعیین سلامت نسبی خازن استفاده کرد. با اتصال سرسیمهای اهم متر به دوسر خازن، عقربه اهم متر به سمت صفر حرکت کرده و سپس آرام به محل اولیه خود بازمی گردد. چنین اتفاقی نشانه سلامت خازن است. با اتصال سرسیمهای اهم متر، خازن به کمک باتری اهم متر شارژ می شود. البته باید به این نکته اشاره کرد که آزمایش به وسیله اهم متر نمی تواند تعیین کننده وضعیت دی الکتریک خازن باشد. برای تشخیص سلامت دی الکتریک باید از دستگاه – مخصوص آزمایش خازن استفاده کرد (تصویر ۳).

آزمایش ترانسفورماتور

به کمک اهم متر میتوان سلامت ترانسفورماتور را از جهت مدار باز و اتصال بدنه مورد آزمایش قرار داد. سه اهم متر را در وضعیت های مختلف آزمایش یک ترانسفورماتور نمایش میدهد.

اهم متر A با مقاومت سنجی بین سیم پیچ اولیه و ثانویه، احتمال اتصال کوتاه بین دو سیم پیچ را مشخص می کند. بدیهی است که هیچ گونه ارتباط مستقیمی بین این دو سیم پیچ نباید باشد و چنانچه ترانسفورماتور از این نظر سالم باشد، اهم متر مقداری بینهایت را نشان خواهد داد. اهم متر B با اتصال به هسته و سیم پیچ اولیه و یا ثانویه میتواند اتصال بدنه ترانسفورماتور را مشخص کند.

نمایش مقاومت بینهایت در این آزمایش، نشانه عدم وجود عیب اتصال بدنه با اتصال زمین است.. اهم متر با اتصال به دو سر هر یک از سیم پیچ های اولیه و یا ثانویه به ترتیب می تواند سلامت هر یک از کلافهای اولیه یا ثانویه را از نظر مدار باز و قطعی سیم ها مورد آزمایش قرار دهد. نمایش مقاومت در این آزمایش نشانه سلامت س یم پیچ ها از نظر مدار باز است. چنانچه اهم متر مقدار بینهایت را نمایش دهد به طور قطع سیم پیچ دچار گسیختگی و عیب مدار باز است.

ترانسفورماتور متصل به مدار و در حال کار را میتوان با ولت متر مورد آزمایش قرار داد. تعیین ولتاژ سمت اولیه و مقایسه آن با ولتاژ سمت ثانویه میتواند گویای عملکرد درست یا نادرست ترانس باشد. وجود ولتاژ در سیم پیچ اولیه و عدم وجود آن در سیم پیچ ثانویه می تواند نشانه ای از قطع بودن سیم پیچ اولیه یا ثانویه باشد. بر مبنای ولتاژ اندازه گیری شده در هر دو سمت، علاوه بر تعیین مدار باز ترانس میتوان نسبت تبدیل ترانس را نیز تعیین و بر اساس اطلاعات موجود از وضعیت عملکردی ترانس یا مشخصات مندرج بر روی پلاک آن، وضعیت آن را کنترل کرد.

آزمایش کلید و فیوز

به کمک اهم متر و ولت متر به راحتی میتوان از سلامت کلیدهای فیوزها مطلع شد. در صورت استفاده از اهم متر نباید کلید یا فیوز متصل به برق باشد. در این صورت با اندازه گیری مقاومت می توان از قطع یا وصل بودن آنها مطمئن شد. در صورت استفاده از ولتمتر، کلید با فیوز باید متصل به برق باشند. بنابراین در صورت وصل بودن آنها میتوان ولتاژ پایه خروجی کلید یا فیوز را نسبت به اتصال زمین یا سیمنول سنجید. چنانچه ولت متر مقدار ولتاژی را که قرار است مدار تحت آن کار کند را نشان دهد. کلید یا فیوز وصل است. در مورد کلیدها یا فیوزهای سه فاز نیز میتوان ولتاژ هر یک از فازها را با فاز دیگر سنجید و برای کسب اطمینان بیشتر، ولتاژ هر یک از فازها را با زمین یا سیمنول نیز مورد سنجش قرار داد.